Deel 2 van driedelige blogserie: Uitgangspunten voor een goed gesprek op/over het werk. – Hanny Post en Letty Wessels
We zijn er goed in met z’n allen: óver dingen praten. We doen het in vergaderingen, adviesgesprekken en in klantcontacten. Maar soms is mét elkaar praten veel interessanter en effectiever. Meestal vinden we dat moeilijker. We zijn het niet gewend, voelen ons niet veilig om onszelf te laten zien of we hebben niet door hoe belangrijk het is voor ieders functioneren en de samenhang van een team.
Hoe maak je het veilig en nodig je uit met elkaar in gesprek te gaan over wat je met elkaar wilt bereiken en waarom, te delen waar je voldoening uit haalt of te onderzoeken hoe je effectief samenwerkt?
Kom tegemoet aan iemands psychologische basisbehoeften
Waar het vaak mis gaat is dat iemand gevraagd of ongevraagd allerlei tips en adviezen geeft. Meestal krijg je te horen hoe de adviesgever het zelf zou doen. Maar iedereen is anders en de kans dat wat voor hem werkt toevallig ook voor jou werkt is klein.
De goede intenties van de adviesgever kunnen ook een negatief effect hebben. De onderliggende boodschap die een adviseur of tipgever onbedoeld kan meegeven is: Ik weet beter wat goed voor jou is dan jijzelf. Dat is een (bedekte) vorm van controle. Als je als luisteraar het advies niet opvolgt, kun je ter verantwoording worden geroepen: “Je eigen keus als je niet doet zoals ik heb gezegd. Maar dan moet je niet zeuren dat het niet lukt!” Je aanvankelijke hulp- of sparvraag is zomaar veranderd in een beschuldiging aan jouw adres. Durf dan een volgende keer nog maar eens om hulp te vragen.
Het effect van deze interactie is dat de adviseur zich belangrijk en in-control kan voelen en zijn gesprekspartner ondergeschikt en afhankelijk.
De een wint ten koste van de ander
Hoe gaat dat in zijn werk en waarom gebeurt het vaker dan wenselijk is? Om dat te begrijpen moeten we kijken naar de Zelfdeterminatietheorie (ZDT) van Ryan en Deci (1983). Een theorie over menselijke motivatie waarin de onderzoekers drie fundamentele basisbehoeften van mensen beschrijven. Wordt aan deze basisbehoeften voldaan dan kan iemand optimaal functioneren en groeien.
Drie fundamentele psychologische basisbehoeften van mensen:
- Zich competent voelen/ ervaren iets voor elkaar te kunnen krijgen
- Zich verbonden voelen/ relatie
- Autonomie/ zelfbeschikking
In werkomgevingen die gericht zijn op controle en verantwoording is de communicatie vaak stellend, oordelend en voorschrijvend. Ook een advies kan voldoen aan deze kenmerken. Verpakt in mooie woorden luidt de boodschap dan: Dit is de beste manier (stellend), en als jij het zo aanpakt (voorschrijvend), komt het goed (oordelend)!”
” Iemand zomaar advies geven is een manier om controle uit te oefenen over een resultaat waar je anders geen invloed op hebt. “
Deze manier van communiceren is soms nodig, maar lang niet altijd effectief en soms zelfs onethisch. We doen doen het allemaal wel eens: advies geven, zelfs als we van te voren al weten dat de ander onze goede raad toch niet zal opvolgen. Voor ouders van puberkinderen is de verleiding misschien wel het grootst. Wat willen we daarmee bereiken?
Het adviseren van een ander is een manier om controle uit te oefenen over een resultaat waar je anders geen invloed op hebt. De raadgever voldoet hiermee aan zijn eigen behoefte zich competent en autonoom te voelen en krijgt zo een goed gevoel over zichzelf.
Maar het frustreert tegelijkertijd diezelfde behoefte van zijn gesprekspartner en gaat ten koste van zijn welbevinden en motivatie. De een wint ten koste van de ander en in de relatie verliezen ze allebei.
Stel vaker een vraag
Communicatie gericht op het versterken van autonomie en verantwoordelijkheid is meer vragend, oriënterend en onderzoekend. Ook als al vaststaat wat het resultaat is, is op voorhand niet altijd duidelijk wat de beste manier is waarop iemand dat resultaat kan bereiken. Door diegene zelf te laten ontdekken en bepalen wat voor hem het beste werkt en hoe hij er beter in kan worden, kan hij zich competent en autonoom voelen.
In houding en concreet gedrag betekent dit dat je als gesprekspartner benieuwd bent naar de ander en uitnodigende vragen stelt vanuit oprechte interesse en een waarderend perspectief. “Hoe wil je het aanpakken? Wat werkt voor jou? Wanneer ben je tevreden? Wat heb je nodig om dit voor elkaar te krijgen?”
Je maakt verbinding met de ander, erkent en waardeert hem. Dat is bevrijdend voor je gesprekspartner – hij krijgt de ruimte zijn eigen oplossingen te ontwikkelen – en bevrijdend voor jezelf. In plaats van de controle over de ander, krijg je controle over jezelf, je eigen houding en de motiverende vragen die je stelt. Je ontvangt wat je hebt gegeven.
Wil je meer verantwoordelijkheid en verbinding en ben je op zoek naar een speelse vorm en inspirerende vragen?
Het OpWaardeerSpel, gebaseerd op de uitgangspunten van het oplossingsgericht werken en een waarderend perspectief, is bedoeld om met elkaar in gesprek te gaan over wat belangrijk is om succes en plezier te hebben in het (vrijwilligers)werk. De 14 thema’s en 41 uitnodigende vragen geven structuur aan het gesprek en nodigen professionals of teams uit successen uit het verleden te verbinden met de door hen gewenste toekomst.
Voor evaluatie, intervisie, teamontwikkeling en (zelf)reflectie op een positieve en speelse manier.
Meer lezen of bestellen: https://www.opwaardeerspel.nl
